راز مانایی اندیشه‌های دکتر علی شریعتی
تاریخ انتشار: ۲۹ خرداد ۱۴۰۰ | کد خبر: ۳۲۲۸۰۸۳۱
علی شریعتی بدون تردید یکی از تأثیرگذارترین روشنفکران دوره معاصر کشورمان ایران است به‌گونه‌ای که دست‌کم برخی افکار و اندیشه‌های ایشان حتی تا سطح دورافتاده‌ترین مناطق روستایی کشور و در بین زنان و مردان بی‌سواد نیز راه یافته است.
در دهه 50 و 60 خورشیدی کتابخانه و خانه‌ای در کشور نبود که دست‌کم برخی آثار و کتاب‌های شریعتی را در خود جای نداده باشد.بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
1 جامعه در حال گذار ایران در دهه‌های 20 و 30
خورشیدی دچار سرخوردگی‌های سیاسی و اجتماعی فراوانی شده بود که این موضوع البته ریشه در تحولات گذشته بویژه تحولات مربوط به انقلاب مشروطه داشت که ناکامی‌های انقلاب مزبور تا دهه‌ها در ذهن و ضمیر ایرانیان بویژه نسل‌های تحصیلکرده و اندیشمند حک شده بود. بسیاری از آرمان‌هایی که نسل‌های پیشین، از انقلاب مشروطه به بعد دنبال کرده بودند تحقق چندانی نیافتند و در نتیجه جامعه با نوعی از انباشت آرزوها و آرمان‌های سیاسی و اجتماعی مواجه شده بود. با توجه به وجود چنین فضا و شرایطی بود که نوشته‌ها و گفته‌های علی شریعتی به منزله نور امیدی بود که بر جان‌ها می‌تابید و در آنان امید ایجاد می‌کرد.
شریعتی که در غرب یعنی فرانسه درس خوانده بود و با بخشی از مباحث جهان مدرن آشنا شده بود توانست اندیشه‌های مدرن و اندیشه‌های سنتی بویژه اندیشه‌های دینی را با یکدیگر در آمیزد و ترکیبی از این اندیشه‌ها را در اختیار علاقه‌مندان قرار دهد و با این کار خویش مسیری جدید و بدیع پیش پای آنان بگشاید. روشن است که تا قبل از آن یا اندیشه‌های سنتی به تنهایی و بدون توجه به مسائل و موضوعات پیش‌آمده ارائه می‌شدند یا برخی اندیشه‌های غربی باز هم بی‌توجه به شرایط اجتماعی و فرهنگی جامعه ایران باز گفته می‌شدند؛ که این هر دو کارایی و کارکرد چندانی نداشت چرا که اندیشه‌های سنتی برای نسل جدید و جوان حرفی برای گفتن نداشت و اندیشه‌های مدرن نیز برای بخش سنتی جامعه قابل پذیرش نبود. در چنین وضعیتی جامعه به‌دنبال آن دسته از اندیشه‌ها و خوراک فکری می‌گشت که ضمن توجه به سنت‌ها بویژه توجه به آموزه‌های دینی بتواند در شرایط جدید حرفی هم برای گفتن داشته باشد؛ یعنی ممزوجی از سنت و مدرنیته. و اینگونه بود که شریعتی توانست با تشخیص درست و به جا چنین ترکیبی را ارائه کند و صد البته مورد پذیرش نیز قرار گیرد.
2 کوشش برای ارائه گفتمانی غیر از گفتمان موجود جامعه آن روز و حتی تا حدودی جامعه امروز از جمله کنشگری‌های نظری ارزشمند علی شریعتی بود که توانست طیف به نسبت وسیعی از افراد جامعه بویژه نخبگان را تا حدود زیادی به سوی خود جلب کند. «گفتمان سنتی» که به‌طور عمده بخش سنتی جامعه یعنی روحانیون و حوزویان آن را نمایندگی می‌کردند و «گفتمان مدرن» که عموماً روشنفکران بویژه روشنفکرانی که بیش از پیش به غرب گرایش داشتند، نماینده شاخص آن بودند هر دو مسیری را انتخاب کرده بودند که به نظر شریعتی مسیر چندان درستی نبوده و نمی‌توانسته جامعه را به سرمنزل مقصود برساند. روشن است که نقدهای شریعتی به هر دو گفتمان از آن رو صورت می‌گرفت که بتواند از دل این نقدها «گفتمان سوم» را احیا کند و عرضه نماید. از نظر شریعتی گفتمان سنتی آنچنان در گذشته تاریخی خویش مانده است که اصلاً قادر به تشخیص مسائل زمانه جدید نبوده و هیچ راه‌حل منطقی و عقلانی ارائه نمی‌کند که با تکیه بر آن بتوان افق روشنی را برای جامعه ترسیم کرد.
علی شریعتی معتقد بود از آنجا که گفتمان سنتی نتوانسته حرکتی ایجاد کند تا طی آن بتوان از سنت‌های تاریخی و گذشته برای ورود به جهان مدرن و حرکت در زمانه و زمینه جدید بهره‌برداری لازم را به عمل آورد و نوعی ماندن و سکون را توصیه می‌کند لذا به هیچ روی برای جهان مدرن که جهانی سرشار از تحرکات اجتماعی و فرهنگی گوناگون و متکثر است چندان مفید به فایده نخواهد بود. از سوی دیگر، گفتمان روشنفکری که به‌طور کامل از سنت‌های جامعه خود روی‌گردان شده و تنها راه نجات را پیروی از غرب می‌داند نیز برای این جامعه که با موقعیت‌ها و ویژگی‌های فرهنگی و اجتماعی خاص خود زیست می‌کند، چندان سازگاری و همخوانی ندارد.
گفتن ندارد که شریعتی نه روی‌آوری کامل به سنت را رهایی‌بخش می‌دانست و نه روی‌آوری کامل به غرب و مدرنیته را؛ بلکه کوشش داشت از دل نقد «گفتمان سنتی» و «گفتمان مدرن» ترکیبی جدید ایجاد کند و «گفتمان سوم» را عرضه نماید تا با اتکا به آن بتوان جامعه را نجات داد.
گفتمان سوم مورد نظر شریعتی را شاید بتوان «گفتمان اصلاحی-انقلابی» دانست از آن رو که از یک سو، هم اصلاح است و هم انقلاب و از سوی دیگر، نه اصلاح است و نه انقلاب. او از یک سو خواهان اصلاحات فکری و فرهنگی در سنت‌های فکری و فرهنگی جامعه بود و از سوی دیگر در برخی موارد خواهان بروز یک انقلاب آگاهانه در این زمینه؛ تا از این طریق بستر لازم برای ایجاد یک ساختار و الگوی فرهنگی و اجتماعی فراهم شود. شریعتی ضمن اینکه به هیچ وجه موافق انقلاب غیرآگاهانه و زودرس نبود چرا که آن را فاجعه‌ای جبران‌ناپذیر برای جامعه تلقی می‌کرد، اما در عین حال بر انجام اصلاحات اساسی در بنیادهای فکری و فرهنگی جامعه تأکید فراوان داشت. به‌نظر ایشان الگوی اصلی جامعه باید ترکیبی از سنت‌های تاریخی ارزشمند و مؤلفه‌ها و عناصر مورد نیاز جهان مدرن باشد که دستیابی به چنین الگو و مدلی البته نیازمند داشتن گفتمان سوم یا همان گفتمان اصلاحی-انقلابی است. در گفتمان اصلاحی-انقلابی شریعتی، هم سنت‌های ارزشمند تاریخی اعم از سنت‌های ملی و مذهبی و هم عناصر زیرساختی مدرنیته مانند عقلانیت جدید، دانش‌های جدید و اخلاقیات جدید حضور قوی و همه جانبه دارند. اینکه شریعتی گفته بود «بازگشت به سنت» به هیچ وجه منظورش بازگشت به گذشته تاریخی نبود بلکه بازگشت به گذشته فرا تاریخی یعنی استفاده از عناصر و مؤلفه‌هایی از سنت است که در تمامی زمان‌ها و مکان‌ها و فارغ از جغرافیا و تاریخ و قوم و‌نژاد و رنگ و مذهب کارکرد ضروری و اساسی برای جامعه دارند. علی شریعتی هم در سنت و هم در مدرنیته عناصری را می‌دید که در صورت استخراج و پالایش می‌توانند برای جامعه ایران و مردمانش مفید باشند.
نتیجه اینکه چنین نوآوری‌هایی در عرصه اندیشه و عمل از سوی علی شریعتی بود که وی را به روشنفکری پیشرو و مانا بدل کرد که اکنون پس از گذشت بیش از چهار دهه همچنان محل توجه و بحث است.
منبع: ایران آنلاین
کلیدواژه: گفتمان سنتی علی شریعتی برای جامعه گفتمان سوم جهان مدرن اندیشه ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت ion.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایران آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۲۲۸۰۸۳۱ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
اجرای قانون هوای پاک از توان مسئولین استان تهران خارج است
رئیس دفتر بازرسی ویژه رئیس جمهور، گفت: اجرای قانون هوای پاک و برخورد با معضلات آن موضوعی ملی از توان مسئولین استان تهران خارج است که باید همه مسئولین و حاکمیت پای‌کار باشند تا ساماندهی انجام شود. - اخبار استانها -
به گزارش خبرگزاری تسنیم از استان تهران، حجت‌الاسلام حسن درویشیان در آیین "سپاس معلم" که با حضور اعضای شورای اداری استان تهران برگزار شد، اظهار داشت: خدمت صادقانه و بی‌منت به مردم نعمتی است که باید قدردان آن باشیم و این فرصت را مغتنم بدانیم زیرا که ممکن است هر لحظه این نعمت و توفیق از ما سلب شود.
وی افزود: گفتمان، سیاست و رویکرد دولت مردمی سیزدهم همان گفتمان و رویکرد مقام معظم رهبری است، در خدمت به مردم با ویژگی‌هایی از جمله مردم‌داری، فسادستیزی، عدالت‌محوری و غیره که رئیس‌جمهور در احکام برای مسئولین و وزرا و مدیران صادر می‌کنند.
رئیس دفتر بازرسی ویژه رئیس جمهور در ادامه با بیان اینکه گفتمان مبارزه با فساد و پیشگیری رویکرد جدی دولت مردمی است، گفت: بر پایه این گفتمان مبانی و اصولی از سوی رئیس‌جمهور تدوین، ابلاغ و تأکید بر اجرای آن شده است.
درویشیان تصریح کرد: ابتدای دولت اصول دوازده‌گانه پیشگیری و مقابله با فساد به مسئولین کشور اعلام و ابلاغ‌شده که اگر به این اصول به‌درستی توجه و تبیین شود و نحوه اجرای آن در قوانین، مقررات و ساختارها دیده و دنبال شود، تقریباً هیچ مشکلی در کشور نخواهیم داشت.
وی ادامه داد: شفافیت یکی از این اصول مهمی است که بر اساس آن‌همه چیز باید در معرض و دید مردم باشد، مگر در موضوعات خاص نظامی که ممکن است شرایط سوءاستفاده دشمن را فراهم کند.
رئیس دفتر بازرسی ویژه رئیس‌جمهور با تأکید بر اینکه در دولت در زمینه شفافیت اقدامات مؤثر و گام‌های خوبی برداشته که در حال پیگیری است، ابراز داشت: یکی از گام‌های مؤثر دولت در موضوع شفافیت تدوین لایحه مدیریت تعارض منافع است که در مجلس در حال پیگیری است و نیز انتشار صورت‌های مالی بانک‌ها، شرکت‌ها و غیره در راستای موضوع شفافیت اجرایی خواهد شد.
وی افزود: فرهنگ‌سازی و نظارت همگانی که اگر از سوی دولت و مردم وجود داشته باشد، بسیاری از انحرافات و تخلفات پیشگیری می‌شود و به مرحله بروز نمی‌رسد و ایجاد نمی‌شود.
رئیس دفتر بازرسی ویژه رئیس‌جمهور تأکید کرد: شایسته گزینی یکی از اصول دوازده‌گانه است که بر آن تأکید شده و اگر مدیر یک مجموعه ازنظر تخصص و اعتقاد و ایمان به گفتمان دولت و محتویات مقام معظم رهبری دارای شایستگی‌های لازم باشد، بسیاری از مشکلات آن مجموعه مرتفع می‌شود.
وی تصریح کرد: نظارت کارآمد و مؤثر یکی از اصول حسن مدیریت و حاکمیت مطلوب است که لازمه آن نظارت مدیر بر زیرمجموعه است و باید برخورد قاطع، دقیق و مؤثر با فساد صورت گیرد و هیچ خط قرمزی در برخورد با تخلف مدیر نداشته باشیم و البته همان‌گونه که اگر مدیری تخلف کند، مورد برخورد قرار می‌گیرد و اگر مدیری در مقابل فساد ایستادگی کند مورد حمایت قرار می‌گیرد.
تداوم تنفس "هوای پاک" در تهراندرویشیان بیان کرد: استان تهران استان ویژه‌ای است و از هیچ حیث قابل‌مقایسه با سایر استانها نیست.
رئیس دفتر بازرسی ویژه رئیس جمهور در پایان خاطرنشان کرد: استان تهران معضلات و مشکلات فراوانی دارد که یکی از این مشکلات قانون هوای پاک است که برخی دستگاه‌های نظارتی ورود کرده و برخوردهایی صورت گرفته اما این موضوع از توان مسئولین استان تهران خارج است و موضوع ملی است که باید همه مسئولین و حاکمیت پای‌کار باشند تا ساماندهی انجام شود البته پیگیری‌هایی انجام شده اما همچنان این معضل وجود دارد و تبعاتی فراوانی نیز در پی دارد.
انتهای پیام/
گزارشگر قديمى راديو دار فانى را وداع گفت